جمعیت

کرمانشاه 5/1 درصد مساحت کل ایران را تشکیل داده و 44/2 درصد از جمعیت کشور را نیز در خود جای داده‌است.

جمعیتی نزدیک به ۸۰ هزار نفر از جمعیت استان کرمانشاه را عشایر تشکیل می‌دهند که ۴/۲ درصد از کل جمعیت استان هستند، اگرچه همه آن‌ها دوره ییلاقی خود را در استان کرمانشاه می‌گذرانند، اما برای گذراندن دوره قشلاقی علاوه بر مناطق گرمسیری استان، گاه به استان‌های ایلام، لرستان و حتی خوزستان کوچ می‌کنند. به‌طور کلی ۶/۷ درصد از کل جمعیت عشایر کوچ‌نشین کشور ایران در استان کرمانشاه زندگی می‌کند.

تنوع زیستی و مناطق (بوم سازگانها ) طبیعی استان

پستی و بلندیهای متعدد زاگرس که به‌صورت مجموعه‌ای از رشته کوههای موازی و دشتهای مرتفع کوهستانی که در میان آنها شکل گرفته و همچنین وجود شرایط ویژه و مساعد آب و هوایی، موجب غنای منابع محیط زیست طبیعی از قبیل آب، خاک، جامعه حیات وحش و جامعه گیاهی شده که مجموعه این عوامل، تنوع بوم سازگان‌ها را پدید آورده است‌:

● بوم سازگان کوهستانی جنگلی و غیر جنگلی؛

● بوم سازگان دشتی و جلگه‌ای مرتفع و پست؛

● بوم سازگان آبی شامل تالابی و رودخانه‌ای.

خصوصیات آب و هوایی

استان کرمانشاه به لحاظ گوناگونی آب و هوایی دارای تنوع زیادی است و دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصر‌شیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب دارای آب و هوای معتدل هستند. آب و هوای استان تحت تاًثیر رژیم مرطوب مدیترانه‌ای و دارای میانگین میزان بارندگی سالانه 300 تا 800 میلیمتر می‌باشد. بر اساس طبقه اقلیمی کوپن، استان کرمانشاه دارای 4 اقلیم متفاوت است:

1- زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک در شهرستانهای قصرشیرین _ سرپل ذهاب و دهستان ازگله در جنوب غربی جوانرود؛

2- زمستان سرد و تابستان خنک پاوه – جوانرود و کرند غرب ؛

3- نیمه خشک و استپی خنک شهرستان سنقر و دهستان پشت دربند کرمانشاه؛

4- نیمه خشک و استپی گرم شامل کنگاور – صحنه – هرسین.

استان کرمانشاه از نظر آب و هوا تحت تایر عوامل چندی است که اوضاع اقلیمی این ناحیه را به وجود می آورد؛

1- ورود و عبور جریان هوای مدیترانه‌ای، این جریان هوا عامل اصلی بارندگی در کرمانشاه است.

2- ارتفاعات این استان، ناهمواری‌های استان در مقابل جریان‌های مرطوب غربی قرار دارد. معمولاً دامنه‌های این کوهستان‌ها خصوصاً دامنه‌های رو به غرب، دارای رطوبت بیشتر و دامنه‌های رو به شرق خشک‌تر و دارای نزولات جوی کم‌تر است.

3- در مناطق کوهستانی چندین ماه سال پوشیده از برف است. فصل زمستان در این مناطق طولانی است و با بهاری کوتاه به تابستان متصل می‌شود.

جغرافیای زیست محیطی

كرمانشاه یكی از استان‌های باختری ایران است كه با كشور عراق هم مرز است. نشانه‌های نفتی موجود در بخش جنوبی این استان سبب شده تا زمین‌شناسی استان برای اكتشاف‌گران نفت جاذبه كافی داشته باشد.

به همین دلیل نخستین بررسی‌های اكتشافی نفت، در سال 1881م، صورت گرفت و اگر چه این بررسیهای اكتشافی به نتیجه منتهی نشد ولی نخستین گام در بررسی‌های زمین‌شناسی استان بود كه بعدها توسط شركتهای نفتی به دفعات تكرار شد.

با توجه به پیشینه استان به دورانهای زمین‌شناسی و برخورداری از رشته کوههای زاگرس میانی، رخنمون استان باسازندهای کوهستانی با ویژگیهای طبیعی خاص، وجود قلل مرتفع با حداکثر 3390 متر، دره های ژرف، دشت ها و جلگه‌های پست با حداکثر بلندای 180 متر (اختلاف ارتفاع 2310 متر) را سبب گردیده است. گستره استان کرمانشاه با مساحت 600/463/2 هکتار از وجود 000/800 هکتار پوشش جنگلی و 091/933 هکتار اراضی کشاورزی برخوردار است.

حدود یک سوم از پهنه استان کرمانشاه را مناطق دشتی و پست در برگرفته که با وسعتهای مختلفی در میان ارتفاعات محصور هستند، کم ارتفاع‌ترین این دشت‌ها در سومار و نفت شهر با 180 متر و بلندترین آنها دشت سنقر با 1750 متر از سطح دریا ( اختلاف ارتفاع 1570 متر) قرار گرفته و ویژگی‌های متفاوتی را به‌لحاظ اقلیم به‌وجود آورده است. وسیع‌ترین دشتها در صحنه و کرمانشاه قرار دارند که از غنای زیستی بالایی برخوردار هستند.

بیش از یکصد دهنه چشمه بزرگ ( سراب ) به عنوان سرچشمه رودخانه‌ها یا سرشاخه آنها و 17 رشته رودخانه دائمی و تعداد بسیاری تالاب و آبگیر در استان کرمانشاه وجود دارد.

از رودخانه‌های حوزه داخلی سیمره، گاماسیاب، قره‌سو، راز آور، گیزه رود، خرم رود، دینورآب و مرگ را میتوان نام برد و رودخانه‌های سیروان، الوند به عنوان حوزه خارجی که به عراق می‌روند.

بلندیهای زاگرس نیز با داشتن کوههایی چون شاهو، پراو، امروله، دالاخانی، سفید کوه و. ...... همچنین برخورداری از تنوع اقلیمی سردسیری و گرمسیری تنوع گیاهی استان را قابل توجه کرده است و براساس آخرین منابع بررسی شده از 8000 گونه گیاه ایران 1200 گونه در کرمانشاه وجود دارد بعضی از این گیاهان در نواحی محدودی از کشور می‌رویند و در ردیف ثروت‌های طبیعی این سرزمین به‌شمار می‌روند و 124 گونه در گروه گیاهان کمیاب آسیب‌پذیر و در معرض خطر جای دارند.

داده‌های زمین‌شناسی سراسری و منطقه‌ای نشان می‌دهد كه بخش بیشتر استان كرمانشاه در حوضه رسوبی ـ ساختاری زاگرس قرار دارد. این استان در منطقه‌ نیمه کوهستانی واقع شده و سلسله جبال زاگرس بخش اعظم این استان را پوشانده است. تنها در بخش‌هایی از دامنه‌های کم شیب منطقه یا دره‌های عریض آن زمین‌هایی کم ارتفاع و جلگه‌های آبرفتی مشاهده می‌شود. به‌طور کلی ناهمواری‌های این استان از لحاظ ساختاری و شکل ظاهری زمین به سه گروه کوه، دشت و تپه ماهور تقسیم می‌شود.

در منطقه کرمانشاه ارتفاعات موازی یکدیگر و تقریباً در جهت شمال‌غربی به جنوب‌شرقی قرار گرفته‌اند. نسبت به خطوط مرزی بعضی از این کوهستانها به‌طور مایل واقع بوده و در نتیجه دره‌های آنها تا خاک عراق امتداد داشته که در این بین راههای نفوذی زیادی ممکن است در آنها یافت شود. البته ارتفاعات اصلی که امتداد زاگرس است تقریباً در پنجاه کیلومتری مرز خاتمه یافته و تا جلگه بین‌النهرین یک رشته ارتفاعات کوتاه و درهمی که دارای شکل و فرم معینی نیستند قرار گرفته‌اند.

شهر کرمانشاه نیز در ناحیه‌ای کوهستانی بین فلات ایران و جلگه بین‌‌‌النهرین قرار دارد و ارتفاع پست‌ترین نقطه آن از سطح دریا 1400 متر است. دو رشته کوه پراو در شمال و کوه سفید در جنوب، شهر کرمانشاه را احاطه کرده و مهمترین ارتفاعات از نظر تأثیرگذاری بر اقلیم محل می‌باشند. کوه پراو به طول تقریبی 62 کیلومتر از جهت شمال شرق گسترش دارد و سدی در مقابل جریانات باران‌زای غربی ایجاد کرده است. بلندترین نقطه پراو در حدود 3357 متر ارتفاع دارد که می‌توان به تاثیر آن در شرایط آب و هوایی کرمانشاه پی برد. کوه سفید با طول 44 کیلومتر در جنوب شهر واقع شده است و بلندترین قلعه کوه سفید نیز 2850 متر ارتفاع دارد، در سطح شهرستان کرمانشاه، تأثیر فاکتور عرض جغرافیایی به مراتب کمتر از ارتفاع است و تفاوت موجود بین شمالی‌ترین و جنوبی‌ترین نقطه آن اختلاف زیاد و قابل توجهی را در پارامترهای مرتبط با تابش خورشید نظیر ساعات آفتابی به وجود نمی‌آورد.

آشنایی با استان کرمانشاه

استان کرمانشاه در غرب ایران از شمال به استان کردستان، از شرق به استان همدان، از جنوب شرق به استان لرستان، از جنوب به استان ایلام و از غرب به کشور عراق محدود شده است. بیش از نیمی از وسعت استان را کوه‌های مرتفع پوشانده و کوه‌های مشهور بیستون و طاق‌بستان در این استان قرار دارد. سلسله کوههای زاگرس در غرب و جنوب استان با دشت‌های مرتفع کوهستانی، پوشش گیاهی متنوعی به وجود آورده است. استان کرمانشاه با مساحت 24640000 کیلومتر مربع، 5/1 درصد مساحت کل کشور را دربر می‌گیرد. مرکز استان کرمانشاه کلانشهر کرمانشاه است و از شهرهای مهم استان می‌توان به شهرهای پاوه، قصرشیرین و گیلانغرب اشاره نمود.

بر اساس متون تاریخی کرمانشاه از نخستین مراکز تمدن بشری بوده‌ و برخلاف سایر نقاط ایران که به‌صورت مقطعی مورد سکونت قرار گرفته‌اند، این استان بدون وقفه در دوره‌های مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته‌است. مردم کرمانشاه در دوران باستان بسیاری از نخستین‌های تاریخ را به نام خود ثبت کرده‌اند؛ نخستین انسان‌هایی که در حدود ۹ هزار سال پیش با گرم شدن زمین غارنشینی را ترک کرده و به زندگی یکجانشینی روی آورده‌اند، ساکنان این بوم بوده‌اند که نخستین خشت خام را تولید و در ساخت خانه و صنعت از آن استفاده کرده‌اند و نخستین روستای خاورمیانه در دروان نوسنگی از ۹۸۰۰ ق. م تا ۷۴۰۰ ق. م در این مکان شکل گرفته ‌است. ساکنان این منطقه در دروان باستان با اختراع سفال نخستین انسان‌هایی بودند که رو به فعالیت‌های صنعتی آوردند و آثار زیادی از دوران پیش از تاریخ در کرمانشاه یافت شده‌ است.

این منطقه بر سر راه شاهراه‌های ارتباطی مهمی چون جاده شاهی و جاده ابریشم بوده و از مناطق جغرافیایی با اهمیت ایران باستان بوده‌است. استان کرمانشاه یکی از شاهراه‌های ارتباطی شرق و غرب و قدیمی‌ترین راه عبور زائران عتبات عالیات است که به همین سبب تأثیرات فرهنگی و معنوی برجای گذارده‌ است. کرمانشاه در دروازه زاگرس قرار دارد و رشته کوه‌های زاگرس که فلات ایران را از سرزمین‌های همسایه جدا کرده‌ در مسیر کرمانشاه، به دشت‌های وسیع و کوه‌های عمدتاً مجزا و دره‌های وسیعی منتهی می‌شود که از قدیم برای رسیدن به میان‌رودان مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است.

مختصات جغرافیایی کامل استان کرمانشاه بر روی کره زمین از طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۲۰ دقیقه و ۳۹ ثانیه شرقی تا ۴۸ درجه و ۱ دقیقه و ۵۸ ثانیه شرقی و از عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۳۷ دقیقه و ۸ ثانیه شمالی تا ۳۵ درجه و ۱۷ دقیقه و ۸ ثانیه شمالی می‌باشد. فاصله زمینی شهر کرمانشاه در شرایط مطلوب تا بغداد، ۳۹۰ کیلومتر، تا تهران، ۵۹۰ کیلومتر ، تا مرز خسروی (مرز ایران و عراق) در حدود ۲۰۰ کیلومتراست.